Duurzaam onderhandelen

Weblogbericht | 22-09-2021 | Fer Kousen | MfN-registermediator

Uit recent onderzoek van Interpolis¹  is gebleken dat het aantal conflicten op de werkvloer hoger ligt dan voor de pandemie. Dat heeft alles te maken met stress van de lockdowns, het thuiswerken, toenemende werkdruk en zorgen over baan en gezondheid. 
Als manager besteed je een groot deel van de werktijd aan arbeidsconflicten. Arbeids-conflicten kosten veel energie en geld, vergroten de onderlinge afstand en laten gezamenlijke doelen naar de achtergrond verdwijnen. Het vinden van een duurzame op-lossing is van het grootste belang maar doet een behoorlijk beroep op je onderhandelingskwaliteiten. Daniel Shapiro, oprichter en directeur van het Harvard Negotiating Program en universitair hoofddocent psychologie aan Harvard Medical School, is een wereldberoemd onderhandelingsexpert. In zijn boek Duurzaam onderhandelen²  laat hij zien hoe je de moeilijkste conflicten – óók arbeidsconflicten - stap voor stap kunt overwinnen en de meest explosieve situaties kunt kalmeren.

Wat leidt mensen tot een conflict?

Emotionele krachten drijven mensen tot conflicten. Als die krachten niet geneutraliseerd worden kan de schade enorm en onomkeerbaar zijn. De kunst is om de negatieve patronen te doorbreken en te streven naar een samenwerkingsverband. Emotioneel geladen conflicten transformeren dan in iets positiefs waar beide partijen van profiteren. 

Duurzame conflictoplossing is het aanpakken van het conflict bij de wortel. De oorsprong van het conflict is te herleiden tot drie dimensies. De ratio, gericht op een zo efficiënt mogelijke behoeftebevrediging van jezelf en eventueel van de ander. De emotie, want achter de rede ligt altijd een emotie die gehoord moet worden. En ten slotte de identiteit, wie je bent en wat je belangrijk vindt. Met alle drie de onderdelen moet je zo constructief mogelijk rekening houden. Waar exact ligt de onderhandelingsruimte tussen partijen. Een conflict staat tussen mensen in en de centrale vraag is hoe jij je effectief in de tussenruimte beweegt. Met andere woorden: is identiteit onderhandelbaar? Het antwoord is ja, anders zouden conflicten onoplosbaar zijn. Identiteit is net zo veranderlijk als onveranderlijk. Richt je dus bij de oplossing op die aspecten van je identiteit waar je invloed op hebt.

Identiteit

Een eerste belangrijke stap is dus het ontdekken en beïnvloeden van je eigen identiteit. Wat is identiteit? Identiteit is het verhaal dat je voelt en vertelt over jezelf. Shapiro onderscheidt twee facetten van identiteit, je kernidentiteit en je relationele identiteit.

Existentie

De kernidentiteit omvat het geheel van eigenschappen dat je kenmerkt. Anders gezegd je persoonlijke voorkeuren, je karaktertrekken en je vereenzelviging met sociale groepen. Iemand is bijvoorbeeld een Limburgse Nederlander, katholiek maar niet actief belijdend, jurist, mediator en links-liberaal. Je kernidentiteit gaat over diepe existentie. Met het acroniem BRAVE wijst Shapiro op 5 pijlers van de kernidentiteit:

• Beliefs (overtuigingen): specifieke ideeën waarvan je gelooft dat ze waar zijn:  bijvoorbeeld je overtuiging dat het leven maakbaar is;
• Rituals (rituelen): waardevolle gebruiken zoals vakanties, samen eten, kerkgang;
• Allegiances (loyaliteiten): ten opzichte van familie, vrienden, land;
• Values (waarden): leidende principes, vaak één woord, zoals rechtvaardigheid, vrijheid;
• Emotionally meaningful experiences (emotioneel betekenisvolle ervaringen): trouwdag, geboortedag kinderen, ervaringen met geweld.

Als je een emotioneel geladen conflict meemaakt ga dan na bij welke peiler gevaar dreigt en probeer je voor te stellen hoe dat zit bij de andere partij. Realiseer je dat jij noch de ander akkoord zal gaan met iets wat een belangrijke persoonlijke peiler bedreigt. Je kernidentiteit is basaal en zo goed als onveranderlijk.

Co-existentie

De oplossingsruimte zit in de relationele identiteit: het geheel van eigenschappen dat je relatie met anderen definieert, co-existentie. Hoe je je zelf ziet in relatie tot anderen is aanpasbaar en veranderlijk. Relationele identiteit is veel abstracter dan kernidentiteit.
Cruciaal voor een evenwichtige relatie, dus ook een arbeidsrelatie, is de balans tussen een emotionele band met de ander en je autonomie, de ruimte om je wil te laten gelden.  Als er conflict ontstaat, raakt die balans verstoord. Dat gebeurt bijvoorbeeld als je niet wordt uitgenodigd (en dus afgewezen) voor een vergadering terwijl je deskundig bent. Een ander voorbeeld is als je een hoofddoek wil dragen terwijl uniforme kleding verplicht is of als anderen voor jou je werkwijze bepalen. 
Als je gelooft dat er kan worden onderhandeld over identiteit stel je je zelf open voor het vinden van creatieve oplossingen. 

Samengevat

Een emotioneel geladen conflict kan je identiteitsbesef verstoren. Met een beter begrip van je eigen kernidentiteit en die van de ander kun je de oorzaak van onvrede en wensen en behoeftes aan het licht brengen, van jij tegen ander of tegen het naar duurzame coöperatie.

Tot zover, in een notendop, de eerste stap naar duurzaam onderhandelen volgens Daniel Shapiro. Misschien wat vaag nog, wat academisch, maar laat het eens tot je doordringen. De rest de methode gaat over het voorkomen dat jij je laat verleiden tot een conflict met het gevaar dat je identiteit in het gedrang komt. Het RABA geeft over de methode BRAVE een workshop op maat. Als je nieuwsgierigheid is gewekt, laat het weten via 06 31 622 633 of vul het contactformulier in.

  _{¹ https://www.interpolis.nl/magazine/ondernemen/verzekeren/vraag-om-rechtshulp-bij-arbeidsconflicten-neemt-toe-in-2021
  ² Oorsponkelijke titel Negotiating the Nonnegotiable: How to Resolve Your Most Emotionally Charged Conflicts. Nederlandse vertaling Duurzaam Onderhandelen bij Maven Publishing.}