Er is geen vaccin tegen arbeidsconflicten

Weblogbericht | 25-03-2021 | Fer Kousen | MfN-registermediator

In gesprek gaan over conflicten wordt uitgesteld maar van uitstel komt geen afstel!

Een rondgang over het internet levert een vergelijkbaar beeld op als in de statistieken van het MfN. Veel mediators, mediationkantoren en verwante organisaties melden teruglopende cijfers. Naar blijkt is het uitoefenen van het mediatorvak volgens de corona-richtlijnen van de overheid een hele klus. De daling van het aantal mediations heeft verschillende redenen:

• Mediators en conflictpartijen werken thuis. De eerste contacten en intakegesprekken verlopen minder soepel en beperken zich tot de telefoon met of zonder beeld. Fysieke afspraken aan tafel, informeel en met de bijna spreekwoordelijke kop koffie zijn uitzondering.
• Veel mediators – en zeker ook conflictpartijen - zijn onbekend met online-mediation via bijvoorbeeld Webex. Daarin moet ervaring en kennis worden opgedaan. Bovendien werken de systemen in het begin van de coronacrisis nog niet naar tevredenheid. De techniek hapert en verbindingen laten te wensen over.
• Niet elke kwestie is geschikt voor online-mediation. Het MfN noemt als voorbeeld complexe en geëscaleerde zaken met een ernstig verstoorde communicatie.
• Bij lopende mediations – met name in arbeidszaken - die plotsklaps overgaan in online-sessies komt de voortgang in gevaar.  
• Werknemers stellen in gesprek gaan over conflicten uit waarschijnlijk omdat ze thuis minder voelbaar zijn maar ook omdat er vrees is voor baanverlies. Er is minder gevoel van urgentie en de focus van met name werkgevers is gericht op de crisis. Een onafwendbaar gevolg hiervan is dat van uitstel waarschijnlijk geen afstel komt en de conflicten in een later stadium én verder geëscaleerd de kop opsteken. 

Het RABA en de crisis

Het RABA draaide ruim twee maanden toen de intelligente lockdown werd afgekondigd. Bruikbaar vergelijkingsmateriaal op basis van cijfers voor en tijdens de crisis is er daarom niet. De aanvragen voor mediation en andere vormen van bemiddeling vertoonden vanaf januari 2020 gelijk een stijgende lijn. Half maart liepen de cijfers terug om na de zomer weer aan te trekken. Het is lastig om daar conclusies aan te verbinden behalve dan heel voorzichtig te veronderstellen dat de directe focus van werkgever en werknemer in de eerste maanden van Covid19 niet direct lag op de oplossing van arbeidsconflicten. Bovenstaande redenen zijn wel herkenbaar.

Online of Offline, is nog steeds de vraag

Het RABA biedt beide vormen van gesprek aan. De voorkeur gaat uit naar ‘echte’ bijeenkomsten. Dat kan alleen als alle deelnemers willen en als de coronavoorschriften in acht worden genomen. Ontmoetingen aan tafel zijn tijdens de coronacrisis in de minderheid. Het beeldscherm is de tafel meer en meer gaan vervangen, keuze was er niet. De ervaringen tot nu toe zijn wisselend maar – voorzichtig concluderend -overwegend positief, niet in vergelijking met fysieke gesprekken maar al roeiend met de voorhanden zijnde riemen. Online-mediation heeft, wie zal dat verrassen, voor- en nadelen. De volgende inventarisatie is gebaseerd op RABA-ervaringen en op publicaties van collega-mediators.

Voordelen online:

• Makkelijk te plannen, ook vanwege het ontbreken van reistijd.
• Thuis achter het beeldscherm kan comfortabeler en veiliger voelen. Er is letterlijk en figuurlijk geen fysiek contact, zoals bijvoorbeeld handengeven. Oogcontact kan eenvoudig uit de weg worden gegaan. Let op: tegelijkertijd ook een nadeel!
• Gesprekken zijn doorgaans korter.
• Het gebruik van Webex is inmiddels ingeburgerd en iedereen kan werken met het delen van schermen en het voeren van vertrouwelijke gesprekken met de deelnemers afzonderlijk. Af en toe wordt Zoom, Teams, Skype, WhatsApp, Facetime e.d. gebruikt en dan geldt eigenlijk hetzelfde. Dankzij de crisis zijn de online vergadervaardigheden behoorlijk toegenomen.

Voordelen offline:

• Het werk van de mediator bestaat voor een groot deel uit het interveniëren naar aanleiding van non-verbale en verbale communicatie van de partijen. Dat gaat zonder twijfel het best in een fysiek samenzijn. Signalen zijn dan optimaal waarneembaar. Het is noodzakelijk voor de mediator om als het ware de kamertemperatuur te voelen. Niet onbelangrijk daarbij is om te kunnen waarnemen hoe partijen ‘binnenkomen’, of en hoe ze voor en na afloop van de formele bijeenkomst met elkaar al dan niet in gesprek zijn. Daarnaast reageren mensen in elkaars fysieke aanwezigheid anders dan ‘verborgen’ achter het beeldscherm.
• Geen storende techniek en geen ergerlijke achtergrondgeluiden. Verbouwingen en onderhoudswerkzaamheden binnen en buiten zijn tijdens de coronacrisis schering en inslag. Familieleden zijn thuis, kleine kinderen vragen aandacht, de pakketbezorger belt aan. Hoe begrijpelijk ook maar het verstoort de toch al moeizame interactie tussen partijen.
• Het waarborgen van de vertrouwelijkheid is online ingewikkelder. Het komt voor dat huisgenoten meeluisteren. Dat is uiteraard niet de bedoeling. Soms worden bijeenkomsten – zonder dat dat is afgesproken – opgenomen.
• Groepsmediations zijn online niet goed mogelijk. De interactie is achter het beeldscherm niet te overzien.

‘Lesson learned’: er is geen vaccin tegen arbeidsconflicten

Een open deur en dus waar. Arbeidsconflicten verdwijnen niet met een grootscheepse vaccinatiecampagne. De meest effectieve, efficiënte en duurzame methode is als de conflictpartijen in een zo vroeg mogelijk stadium het conflict samen aanpakken. Dat is eens te meer opportuun nu managers en medewerkers thuiswerken. Wees alert op sluimerende geschillen die ontstaan als er, juist door de crisis, andere werkzaamheden moeten worden verricht, als thuis door omstandigheden slechter gepresteerd kan worden dan voorheen op kantoor, als vereenzaming optreedt of als er corona-klachten zijn. Laat conflicten niet escaleren. Het wordt snel van kwaad tot erger. Hoe dat proces verloopt laat de escalatieladder van de Oostenrijker Friedrich Glasl zien. Mediators kunnen vooral in fase 1 en 2 goede diensten bewijzen.

Conflictbemiddeling, zeker nu.

Meer weten over de escalatieladdder van Glasl? RABA-mediators geven desgevraagd voorlichting en training over de vroege herkenning en oplossing van problemen. De adviseurs van het RABA zijn iedere werkdag van half 9 tot half 6 telefonisch bereikbaar via 06-31 622 633.